Naar aanleiding van de actuele ontwikkelingen in Europa vragen wij om uw begrip wanneer u uw bestelling tijdelijk niet zoals gebruikelijk zo snel mogelijk ontvangt. Sluiten
Maharishi Ayurveda
Ayurveda voor kinderen

Zeven ayurvedische tips voor kinderen

Wie denkt dat ayurveda alleen voor volwassenen is, vergist zich flink. Want er is veel, van voeding en massages tot aan muzikale klanken, waarmee u als ouder, grootouder, tante, oom enz. liefdevol kunt bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen – vanaf hun geboorte tot ver in hun tienerjaren. Hoe u dat doet, vertelt Dr. med. Jasmin Blumenberg, kinder- en ayurvedisch arts en bestuurslid van de Deutsche Gesellschaft für Ayurveda, de oudste ayurvedische artsenvereniging in Duitsland (opgericht in 1983). Dr. med. Jasmin Blumenberg is als arts werkzaam bij de Kinderklinik in Minden en docent aan de Deutsche Ayurveda Akademie in Regensburg.

Tip 1: ritme en regelmaat

Om zich gezond te kunnen ontwikkelen, zijn ritme en regelmaat voor kinderen erg belangrijk. Dat is iets waar ayurveda en de westerse geneeskunde het absoluut over eens zijn. Zonder een regelmatig ritme hebben kinderen namelijk moeite om de overvloed aan alledaagse prikkels goed te verwerken. Ze krijgen geen kans het teveel te compenseren, met onder meer rusteloosheid, hyperactiviteit en innerlijke onrust tot gevolg. Vanuit ayurvedisch oogpunt is dit een teken van een overmatige ophoping van Vata. Een regelmatiger dagritme op basis van harmoniserende ayurvedische maatregelen kan helpen de dosha’s weer in balans te brengen of, als het nog niet zover is, de balans juist te bewaren.

Hoe ziet dat er in de praktijk uit?

U kunt het ayurvedische dagritme invoeren vanaf het moment dat kinderen doorslapen en dus een regelmatig dag-nachtritme hebben. In de regel is dat in de leeftijd van twee tot drie jaar. Uit ayurvedisch oogpunt is het goed de dag vroeg te beginnen. Aangeraden wordt dan ook om 6.00 uur op te staan. Dit is met jonge kinderen meestal vrij eenvoudig door te voeren, aangezien zij toch al vaak vroeg wakker zijn. Bij jongeren is dit waarschijnlijk moeilijker, aangezien hun ritme steeds verder opschuift. Maar ook voor hen geldt dat een regelmatig ritme met een vroeg begin van de dag hun dosha’s beter in balans houdt en meer stabiliteit biedt in hun dagelijks leven. Na een nacht weinig tot geen slaap, wat vooral met jonge kinderen nog wel eens voorkomt, mogen ouders en kind uiteraard rustig een keertje wat langer slapen. Zoek hierin vooral uw eigen weg en doe wat voor u het beste voelt. Hetzelfde geldt ook voor de bedtijd. Het is het beste als kinderen, net als volwassenen, elke dag op een vast tijdstip naar bed gaan. Voor jongeren is dit bij voorkeur vóór 22.00 uur, maar bij een feestje mag het ook best eens iets later worden.

Tip 2: starten met water

Wie ‘s ochtends op de nuchtere maag eerst een glas water drinkt, begint de dag al meteen goed. Uit ayurvedisch oogpunt ondersteunt het drinken van water namelijk de innerlijke reiniging en stimuleert het de stoelgang in de ochtend. Bij kinderen kan hiermee vanaf 1 jaar worden begonnen.

Hoe werkt dit in de praktijk?

Het beste is om voor het ‘ochtenddrankje’ water te gebruiken dat tien minuten heeft gekookt en vervolgens is afgekoeld tot kamertemperatuur. U kunt het gekookte water ook in een thermoskan bewaren en zodra u het nodig hebt tot de gewenste temperatuur laten afkoelen. Zijn uw kinderen eraan gewend ’s ochtends vruchtensap te drinken en gaat het water er bij hen niet in? Dan kunt u het sap ook eerst aanlengen en het aandeel sap naar verloop van tijd steeds kleiner maken. Het is echter wel beter kinderen jonger dan vier jaar zo min mogelijk vruchtensap te geven, dat spaart ook hun tanden. Plat water is voor kinderen de beste keuze om de dorst door de dag heen te lessen. Bewaar vruchtensap liever voor bijzondere gelegenheden. Het heeft misschien wat voeten in de aarde, maar als u als ouder of andere volwassen naaste zelf het goede voorbeeld geeft, zullen kinderen het sneller accepteren en van de voordelen profiteren.

Tip 3: ayurvedische ochtendroutine voor kinderen

Niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen raden we aan de dag te beginnen met een ayurvedische ochtendroutine. Deze routine bestaat uit de volgende stappen:

  • Innerlijke reiniging: zorg ervoor dat uw kind de tijd neemt om zijn of haar blaas en darmen te legen.
  • Abhyanga (lichaamsmassage): bij baby’s wordt de lichaamsmassage in de ochtend door een van de ouders of andere volwassen naaste uitgevoerd. Neem hiervoor wat gerijpte sesamolie en masseer deze ongeveer tien tot vijftien minuten in de huid van de baby. Oudere kinderen (vanaf een jaar of acht) en jongeren kunnen zichzelf masseren. Laat ze hiervoor een op hun dosha-type afgestemde massageolie gebruiken, eventueel verdund met wat sesamolie (Vata Massageolie voor een normale tot droge huid, Pitta Massageolie voor gevoelige huidtypen, Kapha Massageolie voor een vette huid die snel onzuiver wordt).

Baby MassageBaby Massage

  • Rekoefeningen: bij baby’s en jonge kinderen kunt u de ochtendmassage uitbreiden met wat rekoefeningen. Breng hiervoor bijvoorbeeld heel rustig de benen boven het hoofd. Pak dan de rechterarm en breng deze naar het linkerbeen, en breng daarna de linkerarm naar het rechterbeen. Dit doet de kleintjes veel plezier, maar is ook goed voor ze.
Tongreiniger voor kinderen
  • Lichaamsreiniging: na de massage is het tijd voor een douche of bad. Voor jonge kinderen is afspoelen met schoon water in de regel voldoende. Oudere kinderen en jongeren kunnen een bij hun dosha-type passende douchegel of shampoo gebruiken.
    • Ayurvedische douchegel voor Vata-types met een normale of droge huid
    • Ayurvedische douchegel voor Pitta-types met een normale of gevoelige huid
    • Ayurvedische douchegel voor Kapha-types met een normale of vette huid
    • Vata Shampoo voor normaal tot droog en broos haar
    • Pitta Shampoo voor normaal tot fijn haar
    • Kapha Shampoo voor normaal tot stevig en vet haar
  • Reiniging van tong en tanden: reinig niet alleen de tanden, maar ook de tong. Een tongschraper kan al vanaf jonge leeftijd worden gebruikt. Oudere kinderen kunnen met wat oefening eenvoudig zelf aan de slag gaan, jongere kinderen moeten echter nog wel door een volwassene worden geholpen. Beweeg de tongschraper daarvoor behoedzaam over de tong van het kind.

Probeer bijvoorbeeld onze verzilverde tongreiniger, die is mooi klein, zacht en rond.

Tip 4: ayurvedische keuken voor kinderen

Het doel van welk soort voeding dan ook is ons lichaam en daarmee iedere afzonderlijke lichaamscel te voorzien van voldoende voedingsstoffen en energie. Dat lukt alleen als de voeding goed wordt verteerd. Daarbij is volgens ayurveda een belangrijke rol weggelegd voor het spijsverteringsvuur, of agni. Alleen als dit vuur goed brandt, worden onze cellen voorzien van wat ze nodig hebben en ontstaat er gaandeweg zo min mogelijk slakkenmateriaal (ama). Vandaar dat het in de ayurvedische keuken niet alleen gaat om gezonde, volwaardige voeding, maar er ook een belangrijke rol is weggelegd voor talrijke kruiden en ingrediënten die het spijsverteringsvuur aanwakkeren. Ze vormen volgens ayurveda de basis voor een goede lichamelijke en geestelijke conditie en het voorkomen van ziekten en alledaagse klachten. Bij een zwakker spijsverteringsvuur liggen een opgeblazen gevoel, vermoeidheid, een onzuivere huid, concentratieproblemen en andere klachten op de loer. Overigens: de uit deze ayurvedische kennis voortvloeiende ayurvedische voedingstips gelden voor kinderen evenzeer als voor volwassenen.

  • Probeer bij iedere maaltijd alle zintuigen aan te spreken. Dit doet u door liefst altijd de zes verschillende smaakrichtingen (zoet, zuur, zout, scherp, bitter, wrang) in uw maaltijd te verwerken. Elk van deze smaken heeft een andere uitwerking op lichaam en geest.
  • Bereid de maaltijden altijd zo vers mogelijk. Dat is niet alleen gezonder, maar smaakt ook gewoon beter.
  • Zorg ervoor dat uw kind tussen de maaltijden door regelmatig wat warm water drinkt, om de spijsvertering op gang te houden. Koude dranken remmen eerder af.

Naast deze algemene informatie met betrekking tot ayurvedische voeding zijn er ook enkele bijzonderheden die specifiek voor kinderen gelden. Zo domineert bij kinderen in de eerste levensjaren vanuit ayurvedisch oogpunt de Kapha-dosha. Dat verklaart ook hun uitgesproken drang naar zoetigheid. Als u een kind voorafgaand aan de hoofdmaaltijd een klein beetje zoetigheid (bijvoorbeeld een lepel appelmoes of een deel van een dessert) geeft, activeert dit vanuit ayurvedisch oogpunt het spijsverteringsvuur en zullen de voedingsstoffen uit de maaltijd als gevolg beter worden opgenomen. Wie dat wil mag ook na de maaltijd nog, zoals we dat in onze westerse cultuur veelal gewend zijn, een zoet dessert eten. En zoet hoeft ook helemaal niet ongezond te zijn. Een zelf bereide pap op basis van granen met een topping van rijp, zoet fruit is niet alleen smakelijk en gezond, maar stilt ook meteen de zoete trek. U herinnert het misschien nog wel van uw eigen jeugd. In de puberteit wordt de drang naar zoet nog groter. Rond deze leeftijd bevinden jongeren zich in een overgangsperiode waarin het hele lichaam hard aan het werk is. In deze ontdekkingsfase hebben ze iets nodig wat ze houvast biedt en hun Kapha-dosha stabiliseert. Die behoefte aan stabiliteit is overigens ook een reden dat kinderen steeds voor een langere periode hetzelfde gerecht kunnen eten. In de kinder- en tienerjaren wordt ghee bijzonder belangrijk. Probeer er daarom regelmatig iets mee te doen. Roer het bijvoorbeeld door de melk of kook ermee. Laat uw creativiteit de vrije loop. Wie de voeding van kinderen een boost wil geven, vooral in belangrijke ontwikkelingsfasen, zou eens onze Kinder-Rasayana kunnen proberen. Deze is speciaal afgestemd op de behoeften van kinderen, en is bovendien zeer eenvoudig te gebruiken. Geef kinderen vanaf drie jaar in de ochtend en avond ongeveer een half uur voor de maaltijd één tablet met wat warm water of warme melk met kandijsuiker (u kunt de tablet en kandijsuiker eventueel fijnstampen). En ook voor scholieren en studenten hebben we een speciale rasayana, de 'Studenten-Rasayana', die is afgestemd op hun specifieke behoeften.

Tips voor alle maaltijden

Ontbijt

Om het spijsverteringsvuur (‘agni’) bij kinderen aan te wakkeren, beveelt ayurveda voor het ontbijt een warme granenpap aan op basis van granen en bereid met wat gemalen gember, kurkuma, kaneel en een vleugje kardemom. Schenk daarbij een glas melk met wat gemalen gember en ghee. Voor kinderen vanaf twee jaar kunt u deze kruidige melkdrank nog verfijnen met wat amandelpasta. Ayurveda raadt hiervoor in principe koemelk aan, aangezien veganistische voeding bij kinderen deficiëntieverschijnselen kan veroorzaken en een vitaminetekort dan bijvoorbeeld kan leiden tot groei- en ontwikkelingsstoornissen. Dr. Jasmin Blumenberg: "Helaas zien we in het ziekenhuis steeds weer kinderen die als gevolg van een veganistisch voedingspatroon kampen met botgroeistoornissen door calciumtekort en ook deficiëntieverschijnselen in de ontwikkeling. Het kan de ontwikkeling in het eerste levensjaar zelfs tot een halt brengen, wat vervolgens nog maar moeilijk te compenseren is."

Middageten

Bij een evenwichtige lunch past een lassi, de ayurvedische yoghurtdrank. Wanneer u de lassi bereidt met probiotische yoghurt ondersteunt deze meteen de darmflora van uw kind. Met de smaak kunt u volop variëren. Probeer onze veelzijdige recepten en ontdek samen jullie favoriet. Het basisrecept voor de bereiding van lassi vindt u hier. Op dezelfde pagina staan bovendien recepten voor onze pepermuntlassi, rozenlassi, kokoslassi en een zoute lassi. En tal van andere heerlijke recepten, zoals:

Wist u dat u de yoghurt voor uw lassi ook zelf vers kunt bereiden? Dit doet u heel eenvoudig met een yoghurtmaker.

Avondeten

Voor het avondeten geeft ayurveda om de darmen ‘s avonds niet al te zeer te belasten en ervoor te zorgen dat kinderen rustig kunnen slapen de voorkeur aan lichte, goed verteerbare gerechten. Laat dierlijke - en daardoor moeilijk verteerbare eiwitten - daarom bij het avondeten zo veel mogelijk achterwege.

Tip 5: leuke evenwichtsoefeningen

Bij zeer jonge kinderen kunt u, zoals al eerder vermeld, een massage eenvoudig uitbreiden met wat rekoefeningen (benen boven het hoofd brengen en de handen naar de voeten). Vanaf ongeveer het derde levensjaar kunnen kinderen ook zelf actief aan de slag om hun houding en evenwicht te verbeteren. Bijvoorbeeld met een evenwichtsoefening als ‘de boom’: laat uw kinderen op één been staan, hun vrije voet tegen de knie van het andere been zetten en tot slot hun armen boven het hoofd tillen.

Evenwichtsoefeningen voor kinderen

Het is leuk om te doen en beweging speelt bovendien een belangrijke rol in de ontwikkeling van een kind. Juist in een tijd als deze, waarin kinderen al op zeer jonge leeftijd in aanraking komen met smartphone en computer, is het voor hun ontwikkeling erg belangrijk om bewegen (ook in de buitenlucht en in weer en wind) te stimuleren. En doe zelf gewoon gezellig mee! Zo motiveert u niet alleen uw kinderen, maar het doet ook uw lijf zeker goed.

Tip 6: compensatie bij overprikkeling

Dr. Jasmin Blumenberg: "Kinderen vertellen me vaak dat ze na school computerspelletjes spelen en zo proberen de dagelijkse prikkels of overvloed aan prikkels waarmee ze in deze moderne tijd steeds meer worden geconfronteerd te verwerken. Ze beseffen natuurlijk niet dat de spelletjes zelf ook weer prikkels op ze afvuren, met overprikkeling tot gevolg. Als ze te zeer worden overprikkeld, kan dit tot medische problemen leiden. We zien steeds vaker dat kinderen nachtenlang doorspelen en het komt ook wel eens voor dat kinderen door permanente overprikkeling in combinatie met een slaaptekort uiteindelijk een aanval krijgen en bij ons in het ziekenhuis terechtkomen. Het is daarom erg belangrijk kinderen een goed en regelmatig ritme te geven, en daarin ook plaats te maken voor rustpauzes, ademoefeningen of kindermeditatie."

Tip 7: vedische klanken voor de kinderziel

Gandharva Veda-muziek, die ook wordt ingezet als muziektherapie, brengt de dosha’s in balans en zorgt niet alleen bij kinderen voor ontspanning en innerlijke rust. Kinderen worden tegenwoordig steeds vaker al op jonge leeftijd blootgesteld aan tijds- en prestatiedruk. Dit soort harmoniserende klanken kan ze helpen lichaam en geest te ontspannen. Zo vinden ze de rust om de overvloed aan alledaagse prikkels te verwerken. Dr. Jasmin Blumenberg: "We hebben bij ons in het ziekenhuis al veel positieve ervaringen opgedaan met het spelen van Gandharva Veda-muziek tijdens babymassages. We zien dan op de monitor dat de hartslag daalt en de baby rustiger gaat ademhalen, wat weer tot een vermindering van de Vata-dosha leidt." Om mee te beginnen, is de Rain Melody zeer aan te bevelen. Dit muziekstuk is geschikt voor elke leeftijd en tijd van het jaar, en wordt graag ingezet bij gevoelens van onrust of angst.

Een laatste tip

Zaten er tips bij die u interessant vond en nu graag in de praktijk wilt omzetten? Ga dan liefst wel rustig van start. Kies enkele stappen die u zeer aanspreken en voer deze langzaam maar zeker in uw leven door. Zie onze adviezen als een gids die u in de juiste richting wijst, en volg dan in alle rust uw eigen weg. Let er bij elke stap op wat u en uw kind goed doet en waar jullie je beiden goed bij voelen. Wees net als een kind nieuwsgierig en sta open voor nieuwe dingen, zonder iets te forceren of te veel van uzelf en uw kind te verlangen. Als u dat in gedachten houdt, zullen u en uw kind er het meeste van profiteren.

Slotwoord

Tot slot willen we Dr. Jasmin Blumenberg graag hartelijk bedanken voor haar vakkundige ondersteuning en de prachtige foto’s.