Ooggezondheid binnen ayurveda
De verscheidenheid aan kleuren en vormen, het spel van licht en donker – we nemen het allemaal waar met onze ogen. Hoe belangrijk de ogen voor ons zijn, blijkt ook uit het feit dat 70 tot 80 procent van al onze zintuiglijke waarnemingen via de ogen plaatsvindt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er in de reguliere gezondheidszorg en binnen ayurveda veel aandacht wordt besteed aan onze visuele zintuigen. Dat is ook terug te zien in de indeling van dosha's en subdosha's. Elke dosha – Vata, Pitta en Kapha – heeft vijf subdosha's. Daarbij is elke subdosha normaal gesproken verantwoordelijk voor meerdere functies in het lichaam, maar in de Pitta-dosha vinden we een eigen subdosha die alleen is gericht op de ogen. Er zijn ook andere subdosha's die de functie van de ogen beïnvloeden.
De waarde van oogverzorging!
Waar onze voorouders met hun ogen de wijde omgeving afspeurden naar wild, vruchten en ander belangrijks, richten we onze blik tegenwoordig vrijwel alleen nog op wat zich recht voor ons bevindt – en daarbij vooral veel te vaak en te lang op het nabije scherm van tv, tablet of smartphone. Net als de rest van ons bewegingsapparaat gebruiken we ook onze ogen te eenzijdig en benutten veelal maar een fractie van ons van nature voorhanden bewegingsbereik. Dit kan vroeg of laat nadelige gevolgen hebben voor onze oogspieren.
Denk bijvoorbeeld aan een slechtere doorbloeding van oogspieren en oogzenuw, droge, branderige ogen, pijnlijke ogen, slechter zicht of toenemende bijziendheid bij kinderen.
Gelukkig kan het ook anders, wanneer we onze ogen maar de zorg en aandacht schenken die ze verdienen!
Oogaandoeningen vanuit ayurvedisch oogpunt
Aandoeningen aan het oog zijn net als psychische aandoeningen een teken dat de drie dosha's uit balans zijn geraakt en weer in balans moeten worden gebracht.
Wij spraken met Stephania Lorenz (arts), specialist oogheelkunde, gekwalificeerd Maharishi Ayurveda-arts en jarenlang bestuurslid van de Deutsche Gesellschaft für Ayurveda.
Dr. Lorenz: “Binnen ayurveda worden precieze processen beschreven hoe aandoeningen aan het oog zich op een bepaalde manier manifesteren.”.
Ogen als de spiegel van lichaam en ziel
Wie al eens in de glazige ogen van een kind met koorts of in de stralende ogen van een gelukkig mens heeft gekeken, weet dat ogen heel veel zeggen over een mens en hoe hij zich voelt. Ook in de reguliere gezondheidszorg wordt vaak in de ogen gekeken om te zien of er aanwijzingen zijn die wijzen op een bepaalde ziekte, zelfs als de ogen zelf helemaal niets te maken hebben met de ziekte.
Het is ronduit fascinerend om te zien hoe 3500 jaar geleden in traditionele ayurvedische geschriften al onderscheid werd gemaakt tussen verschillende oogaandoeningen – en dat geheel zonder de technische apparaten waar oogartsen tegenwoordig gebruik van kunnen maken. Alleen in de Sushruta Samhita worden al 64 verschillende oogaandoeningen beschreven en in de Vagbhata Samhita zijn dat er zelfs 94.
Oogbehandelingen van Maharishi Ayurveda
Zoals binnen ayurveda altijd het geval is, is de behandeling van oogziekten nooit alleen op het betreffende orgaan gericht. Het gaat er veel meer om alle dosha's beter in balans te brengen – waardoor niet alleen de oogklachten afnemen, maar de algehele gezondheid van de mens erop vooruitgaat. Daarbij wordt op basis van de ayurvedische diagnostiek het gebruikelijke spectrum van ayurvedische benaderingen gebruikt.
Verder wordt in de oude Vedische geschriften speciaal het volgende aanbevolen om de ogen gezond te houden:
- Met mate zonnebaden
- Overbelasting van de ogen vermijden
- Zorgen voor een geleidelijke overgang van warm naar koud
- Niet lang naar één punt staren
- 's Nachts goed slapen en overdag niet slapen
In de Shalakya Tantra en Netra Chikitsa zijn nog meer Vedische behandelingen voor de ogen beschreven:
- Gebruik van medicinale oliën of ghee
- Linnen zakjes
- Neusreflexbehandeling
- Afkooksels
- Panchakarma voor de innerlijke reiniging
- Ayurvedische kajal
De kajal voor het verzorgen van de ogen is overigens niet alleen in de Indiase, maar ook in de Arabische traditie van Egypte terug te vinden.
De amlavrucht (amalaki) is binnen ayurveda een bijzonder belangrijke en geneeskrachtige plant voor de ogen.
Deze plant wordt niet voor niets ook 'oogversterker' genoemd. De amla-bes wordt gezien als Pitta-regulerend. Omdat de ogen aan Pitta gebonden zijn, worden er naast amalaki nog meer Pitta-balancerende middelen geadviseerd, zoals specerijenmengsels.
Ghee is uit ayurvedisch oogpunt een goed middel om de ogen te verzorgen. Binnen ayurveda wordt deze geklaarde boter bijvoorbeeld gebruikt bij oogspoelingen. Dr. Lorenz raadt patiënten met droge ogen aan om voor het slapengaan een opgewarmd druppeltje ghee in het oog te laten vallen. Dat ghee heel goed is voor de ogen, is overigens aangetoond in een onderzoek van de Universiteit van Graz dat door prof. O. Schmut werd uitgevoerd (S. Mathew, E. Kettler-Schmut, O. Schmut (2008)).
Bij ogen die snel ontstoken raken, werkt dr. Lorenz overdag graag met rozen- of triphalawater om de ogen te kalmeren.
Verkoelende, verzachtende kompressen met Triphala water voor droge, rode of geïrriteerde ogen.
- Kook 1 theelepel Triphala poeder (of 1-2 fijngemalen tabletten Triphala Plus) in water.
- Laat het mengsel een nacht staan en filter het 's morgens.
- Doop 2 wattenschijfjes in het Triphala water, knijp er zachtjes in en leg ze op beide ogen gedurende ongeveer 5 minuten.
Volgens de holistische benadering van ayurveda zijn de beschreven toepassingen nooit alleen goed voor het oog, maar bevorderen ze de algehele gezondheid. En omgekeerd geldt ook dat alles wat goed is voor de algemene dosha-balans in het lichaam, ook goed is voor de ogen. Bij oogaandoeningen gelden natuurlijk ook de gewone ayurvedische adviezen. Dr. Lorenz wijst daarbij vooral op de waarde van yoga-asana's en de 'pranayama', de ademhalingsoefeningen uit de yoga (vooral wisselademhaling), om de dosha's in balans te brengen.
Ayurvedisch ochtendritueel voor alle zintuigen
De ayurvedische ochtendroutine is ook heel belangrijk als u goed voor uzelf wilt zorgen. Afgestemd op de vijf zintuigen betekent dat volgens dr. Lorenz:
- Op tijd opstaan
- Warm water drinken
- Een goede mondhygiene
- De neus reinigen
- De ogen reinigen en verzorgen (wattenschijfjes doordrenkt met rozenwater op de ogen leggen en 's morgens koud water in het gezicht spatten (ogen gesloten))
- De oren verzorgen met sesamolie
- In bad gaan (eventueel daarvoor een abhyanga doen)
Aanvullend nog een paar tips en oefeningen van onze Maharishi Ayurveda Europe-redactie:
- Werk je achter de computer, las dan minimaal elke 60-90 minuten een pauze in. Sta op en kijk uit het raam, liefst naar iets van groen als dat mogelijk is.
- Gebruik deze korte pauze om even op te laden en je ogen te ontspannen.
- Trakteer je geïrriteerde ogen op een heerlijk verkoelend kompres met onze Pitta Thee: dompel twee theezakjes korte tijd in kokend water, laat ze afkoelen en leg ze dan enkele minuten op je gesloten oogleden.
Doe elke dag enkele oogoefeningen, zoals deze:
- De 'potloodoefening', ter verbetering van het gezichtsvermogen
Neem een potlood in je hand (als alternatief kun je ook je duim gebruiken), strek je arm recht voor je uit en houd het potlood/je duim verticaal op ooghoogte. Buig dan je arm en beweeg je hand rustig richting je gezicht, tot net voor je ogen. (Pas op dat je je ogen niet raakt!) Adem terwijl je dit doet rustig in en uit, en houd je blik continu op de punt van het potlood/het topje van je duim gericht. Herhaal de beweging (langzaam) tot twintig keer. Laat dan je arm zakken, sluit je ogen en ontspan.
- Oefening tegen vermoeide en droge ogen
Ontspan je gezicht en open je ogen zo wijd als je kunt. Houd je hoofd stil en draai je ogen zo ver mogelijk naar rechts. Maak dan met je ogen heel rustig een complete cirkel. Draai ze met de klok mee eerst omlaag, dan naar links en omhoog, tot je weer aan de rechterkant uitkomt. Zorg ervoor dat dit minimaal vijf seconden duurt. Sluit je ogen, ontspan kort en herhaal.
Vervolgens doe je de oefening nog twee keer, maar dan tegen de klok in.
Je kunt de oefening ook met gesloten ogen doen, als je dat fijner vindt.
Je kunt tenslotte een ontspanningsoefening voor de ogen doen. Deze oefening is ook bijzonder heilzaam voor vermoeide ogen en kan ook apart gedaan worden.
Wrijf je handpalmen tegen elkaar tot je warmte voelt. Sluit je ogen en leg je handpalmen op je ogen. Voel de warmte en ontspan je ogen. Buig het hoofd naar de vloer. Ondersteun het hoofd met de handen, zodat het hoofd kan ontspannen. Adem rustig in en houd deze positie 10 seconden vast. Je hoeft je handen niet direct op je gezicht te leggen als je je ongemakkelijk voelt, maar je moet wel de warmte van je handen voelen. Zorg ervoor dat de palmen de oogleden bedekken, niet de vingers.
Conclusie
Dr. Lorenz is met de combinatie van reguliere gezondheidszorg en Maharishi Ayurveda goed op weg om mensen met oogziekten te helpen hun algehele gezondheid te verbeteren en hun kijk op het leven in elk opzicht te helpen verbeteren.
Wij bedanken dr. Lorenz voor haar professionele advies bij de totstandkoming van dit artikel!
Dr. Stephania Lorenz
Dr. Stephania Lorenz ontdekte tijdens haar studie geneeskunde in Halle-Wittenberg al dat ze een voorliefde had voor alternatieve geneeskunde. Na haar opleiding heeft ze zich dan ook gespecialiseerd in acupunctuur, kruidengeneeskunde en ayurveda. Ze heeft 27 jaar haar eigen oogheelkundige praktijk gehad, maar houdt zich als aanhanger van Maharishi Ayurveda nu alleen nog bezig met haar ayurveda-spreekuur.