Ze leven op ons en in ons en om gezond te blijven, hebben we ze elke dag nodig. We hebben het over de ontelbare micro-organismen die ons lichaam bevolken, het zogenaamde microbioom. Lange tijd werden de meeste bacteriën enkel gezien als schadelijke ziekteverwekkers. In de afgelopen tien jaar ontdekten wetenschappers als dr. Keith Wallace echter dat we ook veel baat bij ze hebben.
Vandaar dat we u dit keer samen met dr. Wallace meenemen op een reis door de bijzondere wereld van de darmbacteriën. Lees gauw verder en ontdek aan de hand van eeuwenoude ayurvedische kennis en moderne wetenschappelijke bevindingen meer over de fascinerende connecties tussen ons microbioom, onze stemming en onze gezondheid.
Microbioom?! Wat is dat?
Het merendeel van deze bacteriën, 99% om precies te zijn, bevindt zich in de dikke darm, waar wel 500 tot 1000 verschillende soorten rondkrioelen. Het microbioom bestaat uit alle micro-organismen, inclusief hun genen, die in en op ons lichaam leven. Naar schatting zijn dit er zo’n 30 biljoen, wat ongeveer overeenkomt met de hoeveelheid lichaamscellen waaruit ons lijf is opgebouwd.
Wie denkt dat onze darmbacteriën zich enkel bezighouden met de spijsvertering, heeft het mis. Hun invloed reikt namelijk tot ver buiten de darm. Ze hebben zelfs impact op onze stemming, onze geestelijke en onze lichamelijke gezondheid. “Deze bacteriën beïnvloeden eigenlijk alles, en ze zijn goed (friendly) voor ons”, zo vertelt dr. Wallace tijdens een interessante lezing, die u op YouTube in zijn geheel kunt bekijken.
De indrukwekkende prestaties van onze darmbacteriën
Dat darmbacteriën een bijdrage leveren aan de spijsvertering, is bekend. Maar ze doen nog veel meer. Ze
- beschermen ons tegen ziekteverwekkers;
- ondersteunen de opname van bepaalde voedingsstoffen, zoals calcium en ijzer;
- produceren vitamines (B-vitamines, vitamine K);
- trainen het immuunsysteem;
- helpen bij opbouw en onderhoud van de darmwand;
- produceren neurotransmitters (signaalstoffen) voor het zenuwstelsel.
Dat de darm en zijn bewoners belangrijk voor ons zijn, blijkt eens te meer uit het feit dat de darmwand 80% van het immuunsysteem en een eigen (secundair) zenuw- en hormoonstelsel herbergt. Van daaruit wordt veel meer informatie naar de hersenen verzonden dan andersom.
Onder druk – het microbioom en de belastingen van nu
Of we via de natuurlijke weg of met een keizersnede geboren worden, hoe oud we zijn, of we iets aan sport doen, hoe we ons lichaam voeden en welke geneesmiddelen we gebruiken: al deze factoren zijn van invloed op het microbioom in onze darm, zowel op de korte als lange termijn. Zo is bij volwassenen vaak nog aan de hand van de bacterieverhoudingen in de darm vast te stellen of ze via een keizersnede ter wereld zijn gekomen. Antibiotica – die hun nut zeker hebben bewezen, maar tegenwoordig wel zeer snel en vaak worden voorgeschreven – kunnen de darmflora soms nog maanden of zelfs jaren negatief beïnvloeden. En ook factoren als slechte eetgewoonten, ongezonde levensmiddelen en een te eenzijdig eetpatroon, overmatige hygiëne, roken, leeftijd en bovenal chronische stress kunnen leiden tot een onevenwichtige samenstelling van onze darmbevolking.
Het microbioom en ziekten
Het idee dat de oorzaak van de meeste ziekten is terug te voeren tot de darm, is al eeuwenoud. We komen het tegen in de geschriften van Hippocrates, de grondlegger van de westerse geneeskunde, en het is een belangrijke boodschap binnen ayurveda. Dankzij het hedendaagse onderzoek naar het microbioom wordt sinds enkele jaren bovendien steeds duidelijker waarom dit zo is.
Zo weten we inmiddels dat hersenen en darm continu met elkaar communiceren. Vandaar dat chronische stress een negatief effect heeft op de darmflora en darmbacteriën de geestelijke gezondheid kunnen beïnvloeden.
Daarbij is een centrale rol weggelegd voor de darmwand, die bij een verstoorde darmflora te doorlaatbaar kan worden (‘leaky gut’). Als dit gebeurt, bestaat de kans dat onverteerd voedsel, bacteriën enz. via de darmwand in ons bloed en uiteindelijk ook in verschillende weefsels terechtkomen. Het immuunsysteem detecteert de onverteerde eiwitmoleculen, bestempelt ze als ‘indringers’ en zet de aanval in. Op deze manier ontstaan bijvoorbeeld auto-immuunziekten, ontstekingsziekten en andere stoornissen, zoals:
- chronische darmontstekingen
- prikkelbaredarmsyndroom
- astma, allergieën, auto-immuunziekten
- neurologische stoornissen (autisme)
- obesitas, diabetes
- hart- en vaatziekten
- Alzheimer, Parkinson
- depressie en angst
Modern onderzoek en eeuwenoude kennis Microbioom en ayurveda
Het hedendaagse microbioomonderzoek maakt nog inzichtelijker wat ayurveda ons al duizenden jaren leert. En naast de theorie geeft ayurveda ook waardevolle tips over hoe we goed voor onze darmbacteriën kunnen zorgen.
Microbioomonderzoek bevestigt ayurvedische kennis
Uit onderzoeken naar het microbioom is duidelijk gebleken hoe belangrijk de darm en zijn bevolking zijn voor onze lichamelijke en geestelijke gesteldheid. Dat is voor ayurveda niets nieuws. In de ayurvedische geschriften wordt al eeuwenlang gesproken over de grote betekenis van darm, spijsvertering en voeding. Binnen ayurveda geldt onze voeding als een belangrijke sleutel naar een goede gezondheid. Inmiddels kunnen we dit ook als volgt formuleren: onze voeding is van invloed op de samenstelling van ons microbioom, en een gezond en gevarieerd eetpatroon resulteert in een gevarieerde en evenwichtige darmflora. En met de groeiende kennis over de grote impact die voeding en stress hebben op onze darm, onze ‘gezondheidscentrale’, zien medici ook steeds vaker in waarom sommige problemen zich niet eenvoudigweg met een pilletje laten oplossen.
Er is behoefte aan een bredere benadering, waarin oog is voor de gehele mens en zijn gehele leven. Zo’n benadering biedt ayurveda al sinds jaar en dag aan; een benadering waarbij de focus vooral ligt op het versterken van de mens en zijn gezondheid.
We zijn ervan overtuigd dat het thema ‘microbioom’ en de actuele inzichten hieromtrent kunnen bijdragen aan een beter begrip en een betere inzet van de eeuwenoude ayurvedische kennis binnen de moderne geneeskunde, zodat vele mensen in de toekomst nog beter kunnen worden geholpen en hun gezondheid en welzijn zal verbeteren.
Ayurveda wetenschappelijk verklaard
Om deze reden vertaalt dr. Wallace in zijn lezing ayurvedische kennis naar de taal van de moderne wetenschap en geeft de eeuwenoude ideeën zo nieuwe, spannende impulsen.
Zo kan ama bijvoorbeeld worden uitgelegd als het resultaat van een verstoord microbioom, waarbij onverteerde etensresten, bacteriën en giftige stoffen de kans krijgen tot de bloedbaan door te dringen.
Op deze manier kan ama het immuunsysteem triggeren en ontstekingen en uiteenlopende ziekten veroorzaken.
Binnen ayurveda geldt een krachtige agni, die in staat is ‘ama’ te ‘verbranden’, als de sleutel naar een goede gezondheid. En dit concept is nu, met wat we inmiddels weten over de enorme invloed van het microbioom, nog beter te begrijpen.
De eeuwenoude ayurvedische geschriften reiken vele opties aan om het spijsverteringsvuur (opnieuw) aan te wakkeren.
Maar ook de werking van verschillende kruiden en specerijen, zoals kurkuma, brahmi en ashwagandha, kan dankzij het microbioomonderzoek beter worden verklaard. Recente studies laten bijvoorbeeld zien hoe kurkuma een interactie aangaat met de darmbacteriën en zo helpt verschillende spijsverteringsprocessen te reguleren.
Zorg voor de darmbacteriën – dit zegt de wetenschap
Net als huid en haar varen ook onze darmbacteriën wel bij een goede, regelmatige verzorging. Tot de ‘verzorgingsroutine voor de darm’ behoren:
- een darmvriendelijk eetpatroon
- probiotica (behulpzame nieuwe buren voor onze darmbewoners)
- prebiotica (powerfood voor ons microbioom)
- voedingssupplementen
- een darmvriendelijke levensstijl – zonder roken en met voldoende ontspanning
Dat deze verzorgingsroutine zin heeft, kon bijvoorbeeld voor probiotica al worden aangetoond. Deze blijken een positieve impact te hebben op mentale klachten als angst en depressie.
Ayurvedische kennis voor een gezonde darm
Wie zoekt naar informatie over gezonde voeding wordt vandaag de dag overstelpt met uiteenlopende ideeën en adviezen en zal al snel door de bomen het bos niet meer zien.
Ayurveda kan mensen, baserend op een schat aan eeuwenoude kennis en ervaring, helpen hun weg te vinden in de moderne voedingsjungle.
Een zeer belangrijk punt van aandacht is hoe de individuele mens levensmiddelen verdraagt, iets waar ayurveda met op het dosha-type afgestemd voedingsadvies altijd al oog voor heeft. Bovendien geeft ayurveda waardevolle tips voor hoe we ons eten – al naar gelang ons dosha-type, het seizoen en het moment van de dag – zo kunnen bereiden dat we het beter verdragen. Daarbij speelt de temperatuur en het gebruik van de juiste kruiden en specerijen een belangrijke rol..
Het hedendaagse microbioomonderzoek schijnt ook een nieuw licht op het concept van vasten dat binnen ayurveda wordt aanbevolen (let op: enkel aanbevolen voor bepaalde dosha-types). Mits op de juiste manier doorgevoerd, zou vasten het microbioom kunnen prikkelen en zo de uit het ayurvedisch oogpunt zo belangrijke agni kunnen versterken en weer aanwakkeren. Ook kruidenklysma’s (basti’s), die tot de effectiefste behandelingen binnen een ayurvedische panchakarma-kuur behoren, verzorgen de darmflora.
In de ‘Charaka Samhita’, het oudste bewaard gebleven ayurvedische geschrift, wordt zelfs gezegd dat 50% van alle aandoeningen te genezen is met behulp van deze ‘basti’s’.
Een plantaardig product dat in Europa inmiddels zeer bekend en geliefd is, is psylliumzaad of ‘Indiase weegbree’, die verwant is met onze inheemse smalle weegbree. De kleine zaadjes, die wel wat weg hebben van bootjes en binnen ayurveda worden ingezet om het evenwicht in de darm te herstellen, werken als een soort spons en absorberen water en afvalstoffen.
Naast over voeding geeft ayurveda ook waardevolle informatie over een gezonde levensstijl, waar onze darm eveneens van profiteert. Denk bijvoorbeeld aan het volgen van het dag- en seizoensritme van de natuur en tips omtrent sport en ontspanning.
Verder benadrukt dr. Wallace de rol van het bewustzijn, en de betekenis die Maharishi Mahesh Yogi hier binnen ayurveda weer aan heeft verbonden. Als mensen gestrest zijn, valt het ze zwaar veranderingen in hun leven door te voeren. Ze gaan dan op zoek naar manieren om de stress te compenseren en ‘verwennen’ zichzelf bijvoorbeeld met zoetigheid, alcohol, sigaretten of overeten. Ayurveda geeft alternatieven, in de vorm van yoga en meditatie, om tot rust te komen, intens te ontspannen, stress los te laten, geest en bewustzijn te zuiveren en zo de weg vrij te maken voor verandering.
En tot slot is het voor onze persoonlijke weg naar meer zelfbewustwording ook van belang erachter te komen welke voedingsmiddelen voor ons het geschiktst zijn.
Dr. Robert Keith Wallace – moderne wetenschapper met traditionele achtergrond
Als fysioloog en aanhanger van ayurveda slaat dr. Robert Keith Wallace al vele jaren een brug tussen wetenschap en ayurveda. Zo is hij de eerste westerse wetenschapper die onderzocht welk effect de Transcendente Meditatie heeft op ons lichaam. Wallace schreef talrijke boeken, leidde onderzoeken aan Harvard University en onderhield nauw contact met Maharishi Mahesh Yogi. Hij richtte de eerste Maharishi Ayurveda-kliniek op in de VS en was stichtend voorzitter van de Maharishi University of Management. Daar is de hoogleraar in fysiologie en gezondheid vandaag de dag nog werkzaam als onderzoeksdirecteur en levert in deze hoedanigheid een belangrijke bijdrage aan onderzoek en onderwijs op het gebied van ayurveda.
Onlinetip
Meer interessante informatie is te vinden op de Engelstalige website van dr. Keith Wallace: https://docgut.com.
Boekentip
Robert Keith Wallace, Samantha Wallace: Gut Crisis: How Diet, Probiotics, and Friendly Bacteria Help You Lose Weight and Heal Your Body and Mind (Engels), Dharma Publications, te bestellen via Amazon.
Handboek voor een goede darmgezondheid. Dit Engelstalige boek bespreekt de belangrijkste factoren die onze darmflora kunnen verstoren en de mogelijke gevolgen daarvan voor onze gezondheid. Bovendien geeft het praktische informatie over hoe we ons microbioom op basis van eeuwenoude ayurvedische kennis door middel van de juiste voeding, levensstijl en andere eenvoudige middelen kunnen ondersteunen en versterken.