Wie zoekt naar grote namen in de wereld van ayurveda kan gewoonweg niet om Ulrich Bauhofer, arts heen. De voorzitter van de Deutsche Gesellschaft für Ayurveda geldt zonder twijfel als één van de toonaangevende ayurveda-specialisten buiten India.
Nadat hij met zijn experimentele proefschrift rondom transcendente meditatie al een bijdrage leverde aan de wetenschappelijke onderbouwing van deze methode, vertrok dr. Bauhofer in 1980 naar India, waar hij de unieke kans kreeg van vooraanstaande Indiase specialisten te leren over ayurveda.
Hij was gefascineerd door de mogelijkheden die ayurveda hem in aanvulling op zijn traditionele geneeskundige kennis bood, en al gauw nam Maharishi Ayurveda in het werk met zijn patiënten een centrale plek in. Zo richtte dr. Bauhofer de destijds grootste ayurvedische kliniek van Europa op en stond hier dertien jaar lang aan het hoofd voordat hij in 2003 zijn ayurvedische praktijk in München opende.
Dr. Bauhofer was medeoprichter en -voorzitter van de oudste ayurvedische artsenvereniging buiten India. Al sinds 1983 zet hij zich vol overgave in voor een bredere verspreiding van ayurveda en levert hij een bijdrage aan opleiding en nascholing van ayurvedische artsen, om zoveel mogelijk mensen te laten delen in zijn schat aan kennis.
De ayurveda-specialist geeft zowel op nationaal als internationaal niveau lezingen en seminars, en zijn advies op het gebied van gezondheidsmanagement is zeer in trek bij politieke, financiële, industriële en persorganisaties.
Naast in professionele kringen is hij bij het grotere publiek vooral bekend dankzij zijn boeken, waaronder ‘Aufbruch zur Stille – Maharishi Ayurveda: eine leise Medizin für eine laute Zeit’ en ‘In Balance leben – Wie wir trotz Stress richtig mit unserer Energie umgehen’. In dit laatste boek gaat dr. Bauhofer onder meer in op tien alledaagse dingen die ons energie kunnen geven, waarvan hij ons er tijdens het interview alvast de belangrijkste vijf verklapt.
Dr. Bauhofer, u kreeg in 1980 als één van de eerste twee westerse artsen de kans in India van vooraanstaande specialisten te leren over ayurveda. Hoe kwam u daar terecht?
Ik was in die tijd werkzaam bij een Zwitsers onderzoeksinstituut dat Maharishi Mahesh Yogi had opgericht om het bewustzijn en de mogelijkheden van hogere staten van bewustzijn wetenschappelijk te doorgronden. Ik werkte samen met een internationaal interdisciplinair team aan een interessant principe dat gebruik maakte van bewustzijnsmethodes uit de yogatraditie, zoals de transcendente meditatie (TM) en het TM-Sidhi-programma. In 1980 stelde Maharishi Mahesh Yogi voor, ook aandacht te besteden aan holistische preventieve en behandelmethodes uit de ayurvedische geneeskunde. Hiervoor nodigde hij de toonaangevende ayurveda-experts van India uit. Ayurveda en yoga zijn zusterdisciplines en maken allebei onderdeel uit van de vedische kennistraditie. Ik had het geluk en voorrecht van begin af aan getuige te mogen zijn van deze ontwikkeling. Dit was de start, de aanzet, om ayurveda wereldwijd op de kaart te zetten als een holistisch, gepersonaliseerd en integratief gezondheidssysteem.
Al bij uw eerste bezoek aan India had u het grote geluk van Maharishi Mahesh Yogi zelf te mogen leren. Hoe heeft u uw eerste ontmoeting met deze grote vedische geleerde ervaren?
Ik had Maharishi Mahesh Yogi al voor mijn eerste bezoek aan India in Duitsland ontmoet. Hij nodigde me destijds uit mee te werken aan de Maharishi European Research University (MERU). Maharishi Mahesh Yogi was de indrukwekkendste persoon die ik in mijn leven heb ontmoet. Zijn uitstraling, zijn charisma, zijn enthousiasme, zijn daadkracht, zijn menselijkheid en empathie, zijn continue en niet aflatende streven goed te doen, voor mens en wereld, hebben mij zeer geraakt. Voor mij was hij exact dat wat men zich van een wijze voorstelt. Paracelsus zei ooit: “Slechts het hoogste in de mens is de mens.” Voor mij was Maharishi Mahesh Yogi als mens de belichaming van deze inspirerende zin. Ik ben dan ook ontzettend dankbaar dat ik tien jaar in zijn nabijheid heb mogen doorbrengen.
Hoe heeft u uw studietijd in India ervaren?
Dat was voor mij een interessante en inspirerende tijd. Ik mocht werken met vooraanstaande ayurvedische artsen als dr. Vasudev Dwivedi, dr. Brihaspati Triguna, Balraj Maharishi en dr. H.S. Kasture. Ze hebben me ongelofelijk veel geleerd. Uiteraard brachten ze me veel ayurvedische kennis bij, maar ik leerde van hen bijvoorbeeld ook meer over de rol die een arts volgens ayurveda inneemt. Naast genezer is hij namelijk ook vriend, filosoof en raadgever bij alle vragen van het leven. Want ayurveda is de kennis van het leven, en heeft over alle aspecten van het leven wel iets te zeggen. Bovendien had ik de kans om in de viereneenhalf jaar die ik in India doorbracht dit prachtige land met al zijn fascinerende facetten te leren kennen. We mogen zeker niet vergeten dat India de enige hoog ontwikkelde beschaving in de geschiedenis van de mensheid is waar de oude, traditionele kennis door de eeuwen heen bewaard is gebleven. En daar plukken we nu, in een tijd van ingrijpende veranderingen, de vruchten van.
Wat is volgens u de belangrijkste boodschap van ayurveda?
Binnen ayurveda is uiteindelijk alles te herleiden tot het concept van satmya en asatmya, oftewel wat we ‘verdragen’ en ‘niet verdragen’. Het is belangrijk dat we weer leren te voelen wat ons goed doet en wat juist niet. Direct vertaald betekent satmya ‘mijn waarheid’.
Wat is mijn waarheid? MIJN waarheid, dus niet die van anderen. En dat met betrekking tot alles in het leven. Voeding, dagindeling, sport, slaap, beroep, partner, vrienden, vakantiebestemmingen, weer, woonplaats… alles! Het ontdekken van de eigen waarheid en daar, rekening houdend met de regels van het leven, naar leven – dat is de boodschap van ayurveda. Want net als in het verkeer gelden er ook in het leven bepaalde regels. Als we deze regels overtreden, is dat de regels om het even, we moeten zelf de consequenties dragen. Het verkeerslicht interesseert het niet of we door rood rijden, het daaruit voortvloeiende ongeluk komt voor onze eigen rekening. In het leven is het precies zo, alleen is bij een overtreding dan niet een ongeluk, maar een aandoening de consequentie. Het gaat er binnen ayurveda dan ook om ziekten te voorkomen, de gezondheid te behouden en verbeteren, altijd te kijken naar de gehele mens en niet alleen zijn ziekten te behandelen, en de vitaliteit en levensvreugde een leven lang in stand te houden.
Voor uw proefschrift onderzocht u het effect van de transcendente meditatie op het cardiovasculair systeem. Waar was u bij de resultaten het meest van onder de indruk?
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ziet stress als de grootste gezondheidsuitdaging van deze eeuw. De transcendente meditatie brengt puur fysiologisch gezien exact het tegenovergestelde van een stressreactie teweeg. Regelmatige toepassing van transcendente meditatie of kortweg TM heeft een kalmerende uitwerking op hart en bloedsomloop. Tijdens de meditatie zakt de bloeddruk, en hartminuutvolume, hart- en ademfrequentie nemen af. De zuurstofbehoefte en het ademminuutvolume dalen en de huidweerstand neemt toe. Er komen minder stresshormonen vrij, er stroomt meer bloed naar de hersenen en het vegetatief zenuwstelsel komt weer in evenwicht. Dit zijn allemaal tekenen dat we tijdens het mediteren tot rust komen. Dat blijkt ook uit de coherente en geordende hersengolven die tijdens de meditatie te zien zijn. Als de processen in de hersenen geordend verlopen, heeft dit ook een positieve uitwerking op het functioneren van de rest van ons lichaam, met een betere gezondheid als gevolg.
De transcendente meditatie is dan ook een zeer geschikt middel om de stress waar steeds meer mensen tegenwoordig mee kampen tegen te gaan. Alles in ogenschouw genomen is het een mooie, simpele en uiterst efficiënte methode voor stressbeheersing. Ik kan met volle overtuiging zeggen dat de TM het beste is dat ik in mijn leven heb geleerd.
U mediteert zelf al ruim 45 jaar, en dat consequent elke dag. Hoe vindt u daar tijd voor in uw drukke dagelijkse leven?
Het is een kwestie van prioriteiten stellen, dat geldt voor alles in het leven. Mediteren is voor mij belangrijk, en dus doe ik het ook. Als u denkt dat u geen tijd heeft om twee keer per dag twintig minuten te investeren in uzelf, in uw geestelijke en lichamelijke gezondheid en ontwikkeling, in uw mentale hygiëne, uw levensvreugde – die uiteindelijk ook uw omgeving ten goede komt – en het contact met uw innerlijk, dan is dat een teken dat uw leven uit balans en in de war is geraakt. Het is belangrijk dat u dat probeert te voorkomen. In de yogasoetra’s van Patanjali staat een zin die Maharishi Mahesh Yogi steeds weer citeerde en onder onze aandacht bracht: “Heyam dhukam anagatam”, wat kan worden vertaald als “Voorkom het leed, voordat het ontstaat”.
Weet u, de TM is zo’n eenvoudige manier om intens te ontspannen, dat je je er ook na een lange vermoeiende dag nog op verheugt. Het is voor mij een geestelijke douche, een manier om alle stress kwijt te raken. De meditatie spoelt als het ware al het vuil dat zich gedurende de dag heeft opgebouwd uit mijn hoofd. Het helpt u fris en ontspannen de avond in te gaan, zodat u daar ook nog echt optimaal van kunt genieten. En bovenal slaapt u goed in en door, iets waar veel mensen tegenwoordig moeite mee hebben. ’s Ochtends is de meditatie een uitstekende voorbereiding voor een geslaagde dag. Net als een boogschutter die de pijl verder naar achteren trekt om hem nog verder te kunnen schieten, mobiliseert u met de meditatie uw innerlijke energie om deze vervolgens nog gerichter en succesvoller te kunnen inzetten.
In uw boek ‘In Balance leben’ ligt de focus op het omgaan met onze energie. Wat zijn voor ons de beste energiebronnen? En hoe houden we ook in stressvolle tijden onze energierekening in de plus?
Met energie gaat het eigenlijk net als met geld. Als u continu meer verbruikt dan er binnenkomt, staat de teller binnen afzienbare tijd in het rood. Daarom is het zo belangrijk dat u goed let op uw energiebalans.
In mijn boek ‘In Balance leben’ beschrijf ik tien energiebronnen, alledaagse dingen die energie geven. De belangrijkste vijf zijn wat mij betreft:
- Licht – Buiten is op een zomerse dag tweehonderd keer zoveel licht als binnen. Maak er daarom een gewoonte van ‘s middags even naar buiten te gaan.
- Lucht – De frisse lucht uit de airconditioning is geen vervanging voor de frisse buitenlucht. Voorzie de ruimte van frisse lucht door zo nu en dan de ramen open te zetten en stap tussendoor ook eens enkele minuten naar buiten.
- Rust – Daaronder valt onder meer een goede nachtrust. De meeste mensen slapen te kort. Mijn advies is op tijd naar bed te gaan, in de eerste helft van de nacht slapen we namelijk het diepst. Als we elke nacht een uur te weinig slaap pakken, loopt dit op jaarbasis al gauw op tot een tekort van nagenoeg twee volle weken. Verder raad ik aan te mediteren. Tijdens een meditatie kunnen we namelijk een toestand van nog diepere rust ervaren dan als we slapen.
- Voeding – De meeste mensen richten met hun voeding veel schade aan. Een goed en gevarieerd eetpatroon is ongelofelijk belangrijk. En ook het tijdstip waarop we eten speelt een rol, met de hoofdmaaltijd bij voorkeur rond het middaguur en niet in de avond. Eet ‘s avonds liefst vroeg en licht.
- Vocht – Ik adviseer voldoende water te drinken, het beste is 2,5 liter per dag.
U werkt momenteel aan een nieuw boek dat in december zal verschijnen. Waarop mogen we ons als lezers verheugen?
Het boek waar ik momenteel samen met mijn vrouw Annelie hard aan werk, gaat over de betekenis van zonlicht voor onze gezondheid. Door de manier waarop we tegenwoordig leven en werken, brengen we gemiddeld zo’n 90% van de dag binnen door. In plaats van natuurlijk daglicht worden we overwegend blootgesteld aan kunstmatig licht, en dat heeft zo zijn impact op ons lichaam. Zo is het blauwe licht van computers, televisies en smartphones een regelrecht pepmiddel. Als we nog tot laat op de avond naar deze apparaten turen, rekken we onze dag kunstmatig op en gaan we tegen onze innerlijke klok in. We verstoren het natuurlijke evenwicht van ons bioritme en dat heeft op de lange termijn ook gevolgen voor onze gezondheid. In het nieuwe boek laten we aan de hand van recente medische bevindingen zien wat licht allemaal kan doen en welke invloed het op ons heeft. Eigenlijk is de geschiedenis van het leven op onze planeet de geschiedenis van het licht. En als we een blik op de aarde en de zon werpen, kunnen we er niet omheen ook te kijken naar hoe en wanneer ons zonnestelsel in het universum is ontstaan. Maar geen zorgen, het wordt zeker niet té theoretisch. Het gaat in de eerste plaats om de praktijk, om ons dagelijks leven. We willen onze lezers een breed scala aan handige tips meegeven over hoe ze hun innerlijke klok weer in balans kunnen brengen en het ritme van de natuur kunnen volgen om zo gezond te worden én te blijven.
Hartelijk dank voor de energietips en het interessante gesprek!
Literatuur
Bauhofer, U.: Aufbruch zur Stille – Die Grundlagen des Maharishi Ayurveda
Bauhofer, U.: In Balance leben; lees ook onze recensie
Bauhofer, U., Bauhofer, A.: Licht Baden. So steigert natürliches Licht unsere Lebensenergie und schützt vor Krankheiten. Verschijnt december 2018 bij Südwest-Verlag.